Στο κατώφλι του 20ου αιώνα ΙΙΙ - Κύκλος Μάλερ II από την ΚΟΑ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Έργο απέραντης ομορφιάς, η Πέμπτη Συμφωνία του Γκούσταβ Μάλερ ανταποκρίνεται  στην πεποίθησή του  ότι, καθώς μία Συμφωνία είναι σαν τον κόσμο, οφείλει να εμπεριέχει τα πάντα. Και, πράγματι, στη δημοφιλέστερη ίσως Συμφωνία του ευφυούς Αυστριακού συνυπάρχουν ο ερωτικός πόθος με την τραγικότητα του θανάτου, ο ορθολογισμός με το ρομαντισμό και την σχεδόν εξωφρενική φαντασία, ο ψίθυρος με τη θριαμβική ιαχή. Με αυτό το εμβληματικό και πλήρες συμβολισμών έργο επέλεξε, λοιπόν, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών να κλείσει το φετινό χειμερινό κύκλο των τακτικών της συναυλιών, στη συναυλία που θα δώσει την Παρασκευή 3 Ιουνίου, στις 21.00, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό τη μουσική διεύθυνση του Στέφανου Τσιαλή.

Ο Μάλερ άρχισε να συνθέτει την Πέμπτη Συμφωνία το, δημιουργικότατο για τον ίδιο, καλοκαίρι του 1902, κατά τη διάρκεια των διακοπών του στην καινούρια του εξοχική κατοικία, στην περιοχή της Καρινθίας (νότια Αυστρία), κοντά στις όχθες της λίμνης Wörth. Ενάμιση χρόνο πριν (το Φεβρουάριο του 1901), είχε περάσει μία εξαιρετικά σοβαρή περιπέτεια υγείας που παρά λίγο να αποβεί μοιραία για τη ζωή του, είχε χειρουργηθεί και κατόπιν μειώσει για ένα διάστημα τον αριθμό των εμφανίσεών του, είχε διακόψει τη συνεργασία του με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης και τέλος, το Μάρτιο του 1902, είχε γνωρίσει και παντρευτεί τη σύντροφο της ζωής του, Άλμα Σίντλερ.

Όλες αυτές οι εντονότατες εμπειρίες που είχε ζήσει ο συνθέτης πριν από την ολοκλήρωση της σύνθεσης της Πέμπτης Συμφωνίας (το καλοκαίρι του 1903), συνδέθηκαν υπογείως με το εν λόγω έργο,  υπό την έννοια ότι ο Θάνατος και ο Έρωτας αποτελούν ευδιάκριτα συστατικά στοιχεία του μουσικού του νοήματος.

Στην Πέμπτη Συμφωνία ο Μάλερ εισήγαγε όμως και μία σειρά καινοτομιών. Για πρώτη φορά π.χ. απέφυγε επιμελώς να συνδέσει ευθέως τη μουσική της Πέμπτης με συγκεκριμένες προγραμματικές ιδέες. Αντιστοίχως, απομακρύνθηκε από την αξιοποίηση της ανθρώπινης φωνής ως συστατικού στοιχείου της συμφωνικής μουσικής του γλώσσας. Επίσης, στράφηκε προς μία πιο αφηρημένη, υποκειμενική και δαιδαλώδη δομικά μουσική γραφή, εξίσου φορτισμένη συναισθηματικά με αυτή προηγούμενων συμφωνικών του έργων αλλά και πιο ανοικτή σε διαφορετικές αναγνώσεις.  

Και ως προς την ενορχήστρωση, παρότι αξιοποιούσε και πάλι, όπως το συνήθιζε, μια τεράστια ορχήστρα, στην Πέμπτη επεδίωξε μεγαλύτερη διαύγεια από ποτέ. Δεν είναι τυχαίο πως μέχρι το τέλος της ζωής του, συνέχιζε να κάνει διορθώσεις...

Δεδομένων όλων αυτών, ο ίδιος είχε βέβαια επίγνωση των δυσκολιών κατανόησης που δυνητικά έκρυβε η Πέμπτη Συμφωνία. Κι όμως στα χρόνια που θα έρχονταν, τίποτα δεν θα εμπόδιζε το έργο να καθιερωθεί ως μία από τις δημοφιλέστερες Συμφωνίες του μεγάλου Γκούσταβ Μάλερ.

Tης συναυλίας θα προηγηθεί (στις 20.15) δωρεάν εισαγωγική ομιλία από τον Τίτο Γουβέλη για τους κατόχους εισιτηρίων.

Πηγή